Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về ankin – một loại hợp chất có tính chất đặc biệt và có nhiều ứng dụng trong cuộc sống. Hãy cùng khám phá nhé!
Đồng đẳng, đồng phân, danh pháp
Dãy đồng đẳng ankin
Ankin là một dãy các hợp chất có công thức phân tử tương tự axetilen. Các hợp chất trong dãy này bao gồm axetilen, $C_3H_4$, $C_4H_6$, và tiếp tục như vậy. Công thức chung của ankin là $CnH{2n-2}$ (với $n geq 2$).
Đồng phân
Các hợp chất ở đầu dãy như $C_2H_2$ và $C_3H_4$ không có đồng phân ankin. Tuy nhiên, các hợp chất từ $C_4H_6$ trở lên có thể có đồng phân vị trí của liên kết ba và đồng phân mạch cacbon.
Danh pháp
- Tên thông thường: Sử dụng tên gốc ankyl kết hợp với từ “axetilen”.
- Tên thay thế: Các ankin có liên kết ba ở đầu mạch được gọi là các ank-1-in.
Tính chất vật lí
Ankin có nhiệt độ sôi tăng dần theo chiều tăng của phân tử khối. Đồng thời, ankin cũng có khối lượng riêng lớn hơn và nhiệt độ sôi cao hơn so với anken tương ứng. Các ankin cũng không tan trong nước và nhẹ hơn nước.
Tính chất hoá học
Phản ứng cộng hiđro
Ankin có thể tạo thành anken sau khi cộng hiđro với sự có mặt của xúc tác như niken, platin hoặc palađi. Điều này cũng có thể được sử dụng để điều chế anken từ ankin.
Phản ứng cộng brom, clo
Brom và clo cũng có thể tác động lên ankin theo hai giai đoạn liên tiếp.
Phản ứng cộng HX
Ankin có thể tác động với HX (OH, Cl, Br, CH3COO…) theo hai giai đoạn liên tiếp. Khi có mặt xúc tác thích hợp, ankin tác động với HCl sẽ tạo ra dẫn xuất monoclo của anken. Phản ứng cộng HX của các ankin tuân theo quy tắc Mac-côp-nhi-côp.
Phản ứng đime và trime hoá
Hai phân tử axetilen có thể cộng hợp với nhau tạo thành vinylaxetilen và ba phân tử axetilen cộng hợp với nhau tạo thành benzen.
Phản ứng thế bằng ion kim loại
Ankin có khả năng thế ion kim loại. Ví dụ, khi sục khí axetilen vào dung dịch bạc nitrat trong amoniac, sẽ tạo ra muối bạc axetilua.
Phản ứng oxi hoá
Ankin có khả năng cháy và tạo ra nhiều nhiệt. Với khả năng này, axetilen thường được sử dụng trong đèn xì oxi-axetilen để hàn, cắt kim loại. Ngoài ra, từ axetilen còn có thể điều chế được nhiều chất đầu quan trọng cho quá trình tổng hợp hữu cơ.
Điều chế và ứng dụng
Trong phòng thí nghiệm và công nghiệp, axetilen có thể được điều chế bằng cách cho canxi cacbua tác dụng với nước. Công thức phản ứng là: $CaC_2 + 2H_2O rightarrow C_2H_2 + Ca(OH)_2$. Ngày nay, axetilen được sản xuất chủ yếu từ metan.
Axetilen có nhiều ứng dụng trong cuộc sống, như làm nhiên liệu cho đèn xì oxi-axetilen để hàn, cắt kim loại. Ngoài ra, từ axetilen còn có thể điều chế được nhiều chất đầu quan trọng cho các quá trình tổng hợp hữu cơ.
Đó là những điều cơ bản về ankin mà chúng ta cần biết. Hy vọng rằng bài viết này đã giúp bạn hiểu thêm về loại hợp chất này và ứng dụng của nó trong cuộc sống.
Nếu bạn quan tâm đến trường Trung Cấp Việt Hàn (VKI), hãy truy cập vào Trường Trung Cấp Việt Hàn (VKI) để tìm hiểu thêm thông tin về trường và các chương trình đào tạo tại đây.
