Vai trò của vắc xin trong phòng, chống COVID-19 – Sở Y tế

Trước diễn biến phức tạp của COVID-19, đặc biệt là sự xuất hiện của biến thể Delta với tốc độ lây nhiễm nhanh hơn, mạnh hơn, gia tăng độ phức tạp, khó lường, khó dự báo thì vắc xin được coi là biện pháp hữu hiệu nhất để phòng, chống đại dịch. Từ đó, đã thúc đẩy nhiều nỗ lực trên toàn cầu trong việc tìm hiểu, phát triển và cung cấp các loại vắc-xin phòng COVID-19 để kiểm soát đại dịch đang hoành hành.

​

Vắc xin AstraZeneca (ảnh minh họa)

Đại dịch COVID-19 từ khi xuất hiện đến nay gần được 2 năm và cũng chưa đầy 1 năm thế giới đã có vắc xin tiêm cho người dân. Đây là một thành quả vô cùng to lớn, bởi vì đại dịch này đã gây tổn hại rất lớn về người và của cải của nhân loại. Và cũng chỉ có vắc xin mới có thể phòng bệnh một cách bền vững nhất. Chỉ có vắc xin mới giảm được số mắc và tử vong.

Vắc xin là chế phẩm có tính kháng nguyên dùng để tạo miễn dịch đặc hiệu chủ động, nhằm tăng sức đề kháng của cơ thể đối với một số tác nhân gây bệnh; Tiêm chủng là đưa một lượng vắc xin vừa đủ vào cơ thể để kích thích hệ miễn dịch của cơ thể chủ động sản xuất kháng thể đặc hiệu để chống lại tác nhân gây bệnh. Do vậy, Vai trò và lợi ích của tiêm chủng vắc xin phòng COVID-19 được cho là biện pháp bảo vệ sức khoẻ con người hiệu quả nhất, làm giảm được số mắc, giảm nhẹ bệnh và giảm tử vong; ngăn ngừa sự bùng phát dịch, ảnh hưởng đến sức khỏe và an sinh của cộng đồng.

Hiện nay, trên thế giới có hàng chục các loại vắc xin phòng COVID-19, đã và đang tiến hành nghiên cứu cũng như đang sử dụng, nhưng có một số vắc xin sử dụng phổ biến như AstraZeneca, Pfizer, Moderna, Sputnik V, Sinopharm, Sinovac, Johnson& Johnson, Covaxin …Các loại vắc xin này đã được các tổ chức có uy tín trên thế giới công nhận như tổ chức FDA (đây là cơ quan quản lý thực phẩm và dược phẩm của Hoa Kỳ), Dược phẩm châu Âu và nhiều nước đang sử dụng ghi nhận. Tại Việt Nam chúng ta đã cấp phép cho lưu hành các loại vắc xin như AstraZeneca, Pfizer, Moderna, Sputnik V, Sinopharm, Sinovac, Johnson& Johnson.

Công nghệ sản xuất vắc xin hiện nay có thể là công nghệ mRNA, công nghệ tái tổ hợp protein, công nghệ véc tơ, công nghệ bất hoạt. Tất cả các vắc xin kể trên đều đảm bảo tính an toàn và hiệu lực. Cách bảo quản cũng khác nhau, có loại vắc xin bảo quản ở nhiệt độ âm sâu có thể lên tới -70 độ C (Pfizer), -50 độ C (Moderna) còn các loại vắc xin khác có thể bảo quản từ 2-8 độ C. Các vắc xin bảo quản ở nhiệt độ âm sâu nhưng trước khi tiêm phải được rã đông để ở nhiệt độ 2-8 độ C theo quy định. Việc bảo quản phải theo quy trình rất nghiêm ngặt từ khi sản xuất, trên đường vận chuyển đến trước khi tiêm cho người dân để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Phần lớn vắc xin đều có chỉ định tiêm 2 liều (2 mũi) và cách nhau 3-8 tuần.

Mặc dù các vắc xin đều phải an toàn nhưng không tránh khỏi những phản ứng không mong muốn. Các thành phần trong vắc xin có thể gây dự ứng đối với một số người được tiêm vắc xin. Những phản ứng này có thể là tại chỗ như đau, sưng tấy tại chỗ tiêm…hoặc toàn thân có thể gồm phản ứng như sốt, đau đầu, mệt mỏi, rét run…trường hợp nặng có thể sốc phản vệ và có cả tử vong. Nhưng lợi ích của tiêm chủng là phòng bệnh cho mỗi cá nhân và cộng đồng là lớn nên chúng ta rất cần và cấp thiết chọn tiêm vắc xin.

Ở Việt Nam, chiến dịch tiêm vắc xin phòng COVID-19 được huy động tổng lực các lực lượng và triển khai tại các cơ sở y tế công lập, tư nhân và cả lưu động. Quy trình tiêm chủng bao gồm khám sàng lọc trước khi tiêm, tiến hành tiêm và sau tiêm được yêu cầu ở lại tại điểm tiêm để theo dõi trong khoảng thời gian là 30 phút và sau đó theo dõi sức khỏe tại nhà là 14 ngày. Trong thời gian theo dõi có dấu hiệu gì về sức khỏe cần liên hệ với y tế để được tư vấn và giải quyết kịp thời với phương châm tiêm đến đâu an toàn đến đó.

Vì vắc xin phòng COVID-19 vừa nghiên cứu vừa sản xuất, cấp phép và đưa vào sử dụng trong điều kiện khẩn cấp chưa đầy 1 năm nên về hiệu lực của vắc xin chưa thật rõ ràng, có loại vắc xin đạt hiệu quả từ 60 – 76% theo báo cáo của nhà sản xuất hoặc nước sử dụng. Việc ngăn cản khả năng lây truyền bệnh, bảo vệ cho người bệnh không mắc bệnh được thời gian bao lâu (miễn dịch kéo dài bao nhiêu) vẫn còn đang tiếp tục nghiên cứu. Nhưng một điều chắc chắn là tiêm vắc xin COVID-19 đã giảm triệu chứng cho những người mắc bệnh COVID-19, giảm tử vong và giảm số người nhập viện điều trị. Do khẩn cấp nên việc thử nghiệm lâm sàng cũng có hạn chế về đối tượng như đối tượng trẻ em(12-18 tuổi), phụ nữ có thai nên đã từng có thời gian trì hoãn, chỉ được tiêm khi nhà sản xuất đã tiến hành và có kết quả thử nghiệm lâm sàng cho đối tượng này cụ thể là vắc xin Pfizer.

Theo nghiên cứu của Bộ Y tế, Việt nam chúng ta, muốn khống chế dịch bệnh COVID-19 thì phải đạt miễn dịch cộng đồng là 70% có nghĩa là việc tiêm vắc xin phải đạt tối thiểu là 70% dân số được tiêm vắc xin đúng lịch và đủ liều. Như vậy, chúng ta phải tiêm cho khoảng 70 triệu người đồng nghĩa với việc cần khoảng 150 triệu liều vắc xin nếu là vắc xin tiêm 2 liều (2 mũi).

Hiện nay, việc quản lý tiêm chủng từ việc đăng ký tiêm của người dân, theo dõi tiêm đã được thực hiện bằng phần mềm. Người dân có thể đăng ký và theo dõi trên phần mềm một cách thuật lợi và có thể theo dõi suốt đời cũng như liên thông quốc tế quá trình tiêm chủng của mỗi người.

Với những lý do nêu trên, việc tiêm vắc xin vừa là quyền lợi nhưng cũng là trách nhiệm của mỗi người dân. Tất cả những ai thuộc đối tượng tiêm chủng hãy đi tiêm chủng để Việt Nam chóng đạt miễn dịch cộng đồng góp phần đẩy lùi dịch bệnh đồng thời đẩy mạnh phát triển kinh tế-xã hội. Trong lúc Việt Nam chưa đạt được miễn dịch cộng đồng nên mọi người vẫn phải tích cực áp dụng các biện pháp phòng bệnh, đặc biệt là “vắc xin + 5k + Công nghệ thông tin + ý thức của người dân”.

Phạm Tiến Dũng – Trung tâm KSBT