Thuật ngữ – Đặc điểm và cách sử dụng đúng

Bạn đã bao giờ nghe đến thuật ngữ chưa? Đây là những từ ngữ thường được sử dụng trong khoa học và công nghệ. Nhưng bạn đã hiểu rõ về thuật ngữ là gì? Nó có những đặc điểm và cách sử dụng như thế nào? Hãy cùng tiến sâu vào bài viết dưới đây để tìm hiểu thêm về chủ đề này nhé.

Thuật ngữ là gì?

Thuật ngữ là những từ hoặc cụm từ được tạo ra để biểu thị cho một khái niệm cụ thể trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Thuật ngữ có nguồn gốc từ tiếng Việt thuần Việt, Hán-Việt và Ấn-Âu. Tuy nhiên, số lượng và nguồn gốc của thuật ngữ có thể khác nhau trong từng ngành khoa học khác nhau.

Theo một số nghiên cứu về thuật ngữ trong các lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn, ta thấy thuật ngữ chính trị-xã hội và các ngành khoa học xã hội và nhân văn được tạo thành từ ngữ tố Hán-Việt và thuật ngữ thuần Việt, số lượng thuật ngữ có nguồn gốc Ấn-Âu rất ít.

Trong lĩnh vực khoa học tự nhiên và công nghệ, thuật ngữ có nguồn gốc từ ngữ tố Hán-Việt và cũng sử dụng ngữ tố Ấn-Âu ngày càng nhiều.

Điều này cho thấy thuật ngữ trong tiếng Việt có sự đa dạng và phong phú trong cách cấu tạo. Thuật ngữ được tạo thành từ các ngữ tố, là đơn vị cơ sở cuối cùng khi phân tích thành tố trong tiếng Việt.

Thuật ngữ tiếng Anh là gì?

Thuật ngữ tiếng Anh được gọi là “terms” trong tiếng Anh.

Đặc điểm của thuật ngữ:

Thuật ngữ có nhiều đặc điểm riêng của nó. Mỗi thuật ngữ biểu thị cho một khái niệm và một khái niệm chỉ được biểu thị bằng một thuật ngữ. Ví dụ, trong sinh học, thuật ngữ “nhiễm sắc thể” biểu thị cho một vật thể di truyền tồn tại trong nhân tế bào bị ăn màu bằng chất nhuộm kiềm tính. Thuật ngữ này có khả năng tự nhân đôi, phân li hoặc tổ hợp ổn định qua các thế hệ và có khả năng bị đột biến cấu trúc tạo ra các đặc trưng di truyền mới.

Thuật ngữ không mang tính hình tượng mà nội dung biểu thị là đặc trưng giải thích của thuật ngữ đó. Ví dụ, thuật ngữ “thư mục” trong tin học được giải thích như một vị trí ảo, nơi lưu trữ các tệp tin, các thư mục khác hoặc các chương trình máy tính. Thuật ngữ này cung cấp tri thức nhất định cho chúng ta.

Thuật ngữ không có tính biểu cảm và chỉ đưa ra giải thích mà không bộc lộ cảm xúc. Ví dụ, thuật ngữ “viêm phổi” chỉ tình trạng nhiễm trùng gây viêm túi khí ở một bên phổi, trong khi cách bày tỏ cảm xúc khi nói chuyện về một đứa trẻ bị viêm phổi sẽ khác.

Thuật ngữ không bị thay đổi ở các ngôn ngữ khác nhau và có tính quốc tế. Ví dụ, thuật ngữ “đại dịch corona” là nhóm các virus thuộc phân họ Coronavirinae trong họ Coronaviridae, của bộ Nidovirales. Thuật ngữ này có cấu trúc đồng nhất và được sử dụng trên toàn cầu.

Cách sử dụng đúng thuật ngữ:

Mỗi thuật ngữ đều có các quy tắc riêng để đảm bảo tính chính xác và duy nhất trong các ngành nghề khoa học và công nghệ.

• Tính chính xác: Mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị cho một khái niệm duy nhất, không có sự đồng âm hay nhiều nghĩa.

• Tính quốc tế: Thuật ngữ có thể dùng ở bất kỳ đâu trên thế giới do tính quốc tế của nó.

• Tính hệ thống:

  • Nội dung: Mỗi thuật ngữ tương ứng với một khái niệm và có quan hệ với thuật ngữ khác.
  • Hình thức: Thuật ngữ phải có cấu trúc hoàn chỉnh, ví dụ như từ loại và dấu câu chuẩn.

Cần lưu ý rằng mặc dù thuật ngữ mang tính khoa học nhưng nó vẫn nằm trong hệ thống ngôn ngữ chung. Do đó, nó có thể chuyển hoá qua lại với các lĩnh vực khác.

Thuật ngữ không chỉ dùng trong các ngành đặc thù mà còn có thể dùng trong cuộc sống hàng ngày. Ví dụ như “com-pu-ter” hay “internet” là những thuật ngữ trong ngành công nghệ thông tin nhưng lại được sử dụng phổ biến trong cuộc sống hàng ngày. Ngược lại, các từ thông thường trong ngôn ngữ hàng ngày như “nước”, “muối”, “không khí” lại được sử dụng như một thuật ngữ trong ngành hóa học.

Một thuật ngữ không chỉ dùng cho một lĩnh vực mà còn có thể dùng cho nhiều ngành khác nhau. Thậm chí, có thể mượn thuật ngữ của một ngành khác để biểu thị một định nghĩa mới. Ví dụ, thuật ngữ “vi-rút” được dùng trong ngành sinh học chỉ một dạng cá thể sống gây bệnh, nhưng cũng được dùng trong tin học để chỉ chương trình hay mã đoạn lây nhiễm từ ổ, file…

Việc sử dụng thuật ngữ đòi hỏi tính chính xác cao và cần phải nắm được khái niệm trong từng lĩnh vực cụ thể để tránh gây nhầm lẫn và khó hiểu.

Kết luận

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về thuật ngữ là gì và cách sử dụng đúng thuật ngữ. Tuy thuật ngữ có tính chất chuyên ngành nhưng nó cũng tồn tại trong ngôn ngữ hàng ngày của chúng ta. Hãy sử dụng thuật ngữ một cách chính xác và sáng tạo để truyền đạt thông tin một cách hiệu quả và thú vị.

Để biết thêm thông tin về các khóa học và chương trình đào tạo liên quan đến ngành khoa học và công nghệ, hãy truy cập Trường Trung Cấp Việt Hàn (VKI).