Ngành Khảo cổ học: Học gì, học ở đâu, và cơ hội nghề nghiệp

Khảo cổ học là lĩnh vực dành cho những bạn có niềm đam mê mãnh liệt với bộ môn Lịch sử. Số lượng người yêu thích Lịch sử thường sẽ ít hơn những các môn khác nên bạn cũng đỡ phải cạnh tranh gay gắt khi muốn theo đuổi ngành học này. Khảo cổ học tuy là lựa chọn ít phổ biến nhưng vẫn có những điều hấp dẫn và lý thú riêng biệt.

Khảo cổ học là gì?

Khi diễn giải theo nghĩa Hán Việt, “khảo” là “nghiên cứu” còn “cổ” là “xưa cũ”. Định nghĩa một cách nôm na, Khảo cổ học là ngành giúp bạn trang bị các kỹ năng cần thiết để có thể tìm tòi, phân tích và khám phá tất tần tật mọi thứ liên quan đến thời quá khứ của thế giới.

Thoạt nghe thì có cảm tưởng như ngành học này khá là tụt hậu so với thời đại vì chỉ đào sâu về thế giới cổ xưa. Nhưng thực tế thì nhóm người cổ đại vẫn có thể sở hữu những năng lực và sáng kiến khiến thế hệ hiện đại ở kỷ nguyên công nghệ 4.0 ngày nay phải trầm trồ thán phục. Chẳng hạn như quá trình xây dựng kim tự tháp ở Ai Cập thực sự diễn ra như thế nào vẫn đang được các nhà khoa học hàng đầu mổ xẻ với nhiều giả thuyết chứ chưa thực sự có câu trả lời xác đáng.

Tương tự như việc bạn xin lời khuyên về kinh nghiệm sống từ ông bà cha mẹ, ngành Khảo cổ học có thể đơn giản xem như là một cách để người thời nay học hỏi những điều hay từ tổ tiên xa xưa. Tại thời điểm ngôn ngữ viết còn chưa tồn tại ở hàng ngàn năm trước, loài người bấy giờ sẽ có nhiều cách thức khác để truyền đạt kiến thức lại cho hậu bối mà bạn cần có một số kỹ năng nền tảng nhất định được trang bị trong ngành Khảo cổ học thì mới bóc tách và tiếp thu được.

Cái gì trên đời dù vô hình hay hữu dạng cũng đều có quá khứ nên không có giới hạn về những gì bạn sẽ được tiếp cận trong ngành Khảo cổ học. Ví dụ như bạn có thể sẽ phải tìm hiểu một bức tranh hàng trăm năm tuổi, hệ thống hóa lại một nền văn hóa bị thất truyền hay giải mã một biểu tượng bí ẩn nào đó. Bạn có khả năng sẽ khai quật được một vật dụng bé xinh như đồ trang sức của người cổ đại nhưng cũng có cơ hội để đưa một thành phố rộng lớn bị bỏ quên ra ánh sáng.

Mặc dù chuyên nghiên cứu về những tàn dư của nhân loại nhưng lĩnh vực này vẫn áp dụng công nghệ kỹ thuật hiện đại để gia tăng hiệu quả công việc. Một số ứng dụng công nghệ trong ngành Khảo cổ học có thể kể đến như sử dụng phần mềm 3D để tạo hình vật thể cho mục đích lưu trữ, sáng chế công cụ phát internet dưới mặt nước dùng cho quá trình khám phá đáy biển hay áp dụng công nghệ vệ tinh để dễ dàng phát hiện dấu vết cổ đại. Nhận định ngành Khảo cổ học là lạc hậu thật thiếu chính xác vì có khi người làm việc trong lĩnh vực này còn biết đến nhiều sáng chế công nghệ mà một người bình thường không bao giờ ngờ tới.

Khảo cổ học có những chuyên ngành nào?

Dựa trên định nghĩa sơ lược bên trên, bạn có thể phần nào hình dung ngành Khảo cổ học sở hữu độ phủ kiến thức vô cùng rộng lớn. Bạn có thể tham khảo một số nhánh nhỏ của ngành Khảo cổ học như sau:

Khảo cổ hàng hải (Underwater/ Marine Archaeology):

Môi trường nghiên cứu của mảng khảo cổ này tất nhiên là dưới mặt nước để tìm kiếm xác tàu đắm, thành phố bị nhấn chìm hoặc các vật thể đặc biệt nhất định. Ngoài những kiến thức về khảo cổ nói chung, bạn nào muốn tập trung vào khảo cổ hàng hải cần phải trang bị thêm các kỹ năng chuyên biệt để khám phá dưới nước một cách an toàn.

Khảo cổ lịch sử (Historical Archaeology):

Chuyên ngành này chủ yếu tập trung tìm hiểu về văn hóa, con người, hoạt động giao thương, hoạt động giải trí,… của nhiều tộc người trong một giai đoạn lịch sử cụ thể.

Khảo cổ đô thị (Urban Archaeology):

Địa điểm làm việc của chuyên ngành này là ở những thành phố có lịch sử lâu đời. Ngoài việc phân tích và tìm hiểu cách các thành phố cổ xưa được quy hoạch, các nhà khảo cổ học còn mong muốn tìm thấy những vật thể đặc biệt chứa đựng những câu chuyện thú vị.

Khảo cổ văn tự/ văn khắc (Epigraphy):

Chuyên ngành này sẽ giải mã những văn bản được người cổ đại chạm khắc trên bia đá, trong hang động hoặc bất kỳ nơi nào khác để tìm hiểu về các di sản được người xưa để lại trong từng giai đoạn lịch sử cụ thể.

Khảo cổ không gian (Aviation Archaeology):

Mảng khảo cổ này sẽ chủ yếu khai thác thông tin từ những vật thể đã từng bay trên bầu trời, ví dụ như xác máy bay, tên lửa bỏ hoang hay vũ khí hàng không. Thú vị hơn cả, chuyên ngành này còn tìm kiếm dấu vết về sự tồn tại của người ngoài hành tinh.

Khảo cổ văn minh cổ điển (Classical Archaeology):

Mảng khảo cổ này chủ yếu tìm tòi về lịch sử của nền văn minh La Mã và Hy Lạp cũng như sự ảnh hưởng của chúng với toàn thế giới.

Ngành Khảo cổ học dành cho những ai?

Có thế mạnh về các môn xã hội

Ngoài Lịch sử, bạn còn nên giỏi cả môn Văn và Địa. Một nhà khảo cổ học cần có kỹ năng viết lách nói riêng và kỹ thuật sử dụng ngôn từ nói chung thật tốt để truyền đạt những khám phá của mình cho công chúng. Các kiến thức về địa lý chắc chắn sẽ giúp ích nhiều cho lĩnh vực khảo cổ vì bạn sẽ phải khám phá nhiều nơi và khai hoang nhiều chỗ.

Thích học ngoại ngữ

Nếu chỉ biết tiếng Anh thì bạn chắc chắn sẽ khó có thể khám phá được lịch sử của toàn thế giới. Ngoài tiếng Đức, Pháp, Tây Ban Nha, Ả Rập,… thì bạn nên có thêm niềm vui thích khi khám phá những ngôn ngữ cổ đại hoặc tử ngữ (ngôn ngữ không còn được sử dụng).

Cần sự đam mê lớn

Lĩnh vực khảo cổ có lẽ sẽ không đem đến cho bạn tiền tài hay danh vọng như những ngành nghề khác. Đã vậy ngành này còn không hề dễ dàng mà đòi hỏi bạn phải khổ luyện nhiều kỹ năng đặc thù. Bởi vậy bạn cần phải có một niềm đam mê thật sự mãnh liệt thì mới đủ sức trau dồi bản thân và theo đuổi nghề.

Ngành Khảo cổ học có gì vui?

Bạn có thể thử tìm xem chuỗi các phim Indiana Jones có nhân vật chính là giáo sư khảo cổ học do Hollywood sản xuất để phần nào hình dung được lĩnh vực này thú vị như thế nào. Tất nhiên phim sẽ cường điệu hóa một số tình tiết để tăng tính hấp dẫn nhưng biết đâu nhờ vậy có thể nhen nhóm trong bạn một niềm yêu thích ngành học này để dấn thân theo đuổi. Ngoài ra thì ngành Khảo cổ học còn có một số điều lý thú như sau:

• Cho bạn cơ hội được đi nhiều nơi, bao gồm cả trong nước lẫn quốc tế để khám phá thế giới.

• Ngành Khảo cổ học có nhiều học bổng du học và nghiên cứu để khuyến khích nhiều người theo đuổi lĩnh vực có nhiều yêu cầu về kỹ năng, tính chất công việc khó khăn và môi trường làm việc khá vất vả này.

• So với những lĩnh vực nghiên cứu khác, khảo cổ học không chỉ cho bạn làm việc trong phòng thí nghiệm hay ngồi cặm cụi viế báo cáo trên máy tính mà còn phải thực sự lao động tay chân đúng nghĩa đen (như đào đất tìm cổ vật) ở ngoài hiện trường. Điều này có nghĩa bạn sẽ phải đối mặt với mọi điều kiện thời tiết như mưa rơi, tuyết đổ, nắng nóng hay gió lộng nhưng ít nhất thì bạn không phải ở trong không gian kín cả ngày.

• Nhà khảo cổ học có thể được xem là một thám tử của thế giới vì bạn sẽ thu thập dữ liệu và chứng cứ rồi đưa ra kết luận.

Học ngành Khảo cổ ở đâu?

Tại Việt Nam, bạn có thể đăng ký chương trình Khảo cổ học tại trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân Văn ở TP.HCM lẫn Hà Nội. Nếu có điều kiện thì bạn nên tìm cách để du học vì theo đuổi Khảo cổ học ở nước ngoài đồng nghĩa với việc bạn sẽ có cơ hội được khám phá nhiều điều hơn. Bạn có thể tham khảo một số trường đại học uy tín ở nước ngoài có ngành Khảo cổ học do Hotcourses Vietnam gợi ý bên dưới:

Mỹ:

• George Washington University

• New York University

• University of Cincinnati

• Northern Arizona University

• The University of Alabama

Anh:

• University of Birmingham

• University of Lincoln

• University of Nottingham

• University of Leicester

• University of York

Úc:

• The University of Queensland

• The University of Sydney

• James Cook University

• The University of Western Australia

• La Trobe University

Vì Khảo cổ học là ngành liên quan đến công việc nghiên cứu nên ngoài hệ Cử nhân thì con đường để bạn tiếp tục học lên Thạc sĩ hoặc Tiến sĩ rất rộng mở. Nếu bạn gặp khó khăn trong việc chọn trường để du học ngành Khảo cổ học thì có thể liên hệ với trung tâm tư vấn IDP để các chuyên viên tư vấn giàu kinh nghiệm giúp đỡ hoàn toàn miễn phí.

Tốt nghiệp Khảo cổ học ra trường làm gì?

Các kỹ năng bạn có được khi theo đuổi lĩnh vực Khảo cổ học như nghiên cứu, viết lách hay sử dụng ngoại ngữ sẽ giúp bạn có được công việc để kiếm sống dễ dàng, kể cả những nghề trái ngành. Ngoài trở thành nhà khảo cổ học, Hotcourses Vietnam gợi ý một số đầu việc đúng ngành khác bạn có thể làm sau khi tốt nghiệp như:

• Giảng viên ngành khảo cổ

• Quản lý bảo tàng

• Quản lý khu di tích lịch sử

• Chuyên viên phân tích cổ vật

Sau khi tốt nghiệp ngành Khảo cổ học, bạn có thể đầu quân cho trường đại học, tổ chức bảo tồn, tổ chức chính phủ hay thậm chí là công ty khai thác du lịch. Một nhà khảo cổ học chân chính sẽ có rất nhiều kiến thức hữu ích và kỹ năng hữu dụng. Vậy nên câu hỏi đặt ra ở đây là liệu bạn có muốn sử dụng những gì mình biết để tiếp tục theo đuổi đam mê hay không chứ đừng nên quá lo ngại về vấn đề thất nghiệp.

Nguồn tham khảo: Mindler, Stacker, The Complete University Guide, Indeed, UCAS