Bản ngã là gì? Làm thế nào để sống thật với chính mình? – Pandos

Tiếp theo câu chuyện về nỗi băn khoăn trong hành trình trưởng thành của người trẻ, chúng ta lại tìm câu trả lời cho câu hỏi: Bản ngã là gì? Cái tôi là gì? Làm sao để vượt qua cái tôi cá nhân để sống thật với chính mình?

Bản ngã là gì? Cái tôi là gì?

Theo từ điển Hán Việt, bản (本) là bổn, ngã (我) là tôi, bản ngã là “chính tôi”. Nói một cách dễ hiểu thì bản ngã chính là “cái tôi” mà mọi người vẫn thường dùng khi nói về tính cách, ý thức bản thân hoặc một người nào đó. Trong triết học, “bản ngã” hay “cái tôi” được hiểu là cái tôi ý thức hay đơn giản là tôi, bao hàm trong đó những đặc tính để phân biệt bản thân mình với những người khác. Trong tiếng Anh, bản ngã hay cái tôi là “ego”, đó chính là phần cốt lõi của tính cách, nó liên quan đến thực tại và chịu ảnh hưởng của những tác động bên ngoài xã hội. Trong triết lý Phật giáo, bản ngã là cái tôi được thiết thuyết giống như một tín ngưỡng riêng biệt, nó sẽ tồn tại mãi với thời gian và không bị tác động hay ảnh hưởng bởi bất kỳ quy luật sinh tử hay tụ tấn nào.

Có nhiều định nghĩa trả lời cho câu hỏi bản ngã là gì hay cái tôi là gì, tuy nhiên, chúng ta có thể hiểu ngắn gọn như sau: Bản ngã hay cái tôi là lý tưởng, ký ức, kết luận, kinh nghiệm, niềm tin rằng bản thân là một cá thể riêng biệt, tách biệt với phần còn lại của thế giới và tự chịu trách nhiệm cho những hành vi của mình. Sống với bản ngã là sống với cái tôi của mình, phát triển cái tôi đó lớn lên nhằm tạo ra sự khẳng định bản thân. Triết lý của nhà Phật cho rằng, một khi cái tôi càng lớn lên, con người càng gây ra nhiều nghiệp chướng, sai lầm.

Tuy nhiên, những triết lý của Đạo Phật chỉ xuất pháp từ một khía cạnh, cái tôi của bản thân và việc cố gắng để hoàn thiện bản thân hơn mỗi ngày là hai việc hoàn toàn khác nhau và không có sự đồng nhất. Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần phải phân biệt rõ đâu là bản ngã, cái tôi và đâu là sự tự tin bởi khi nhầm lẫn hai khái niệm này, vô tình cái tôi sẽ tác động rất mạnh mẽ đến những hoạt động và sự phát triển của bản thân mình.

Cơ chế hoạt động của bản ngã là gì?

Kiểm soát: Bản ngã sẽ tự định nghĩa và đồng hóa bản thân vào tất cả những gì mà nó nghĩ rằng nó đang kiểm soát.

Ví dụ: Bạn nghĩ và tin rằng bạn làm chủ cơ thể bạn, bạn điều khiển cơ thể bạn, và bạn cho rằng cơ thể đó là bạn; bạn tin rằng bạn đang điều khiển tâm trí của mình nên tâm trí đó cũng thuộc quyền sở hữu của bạn; bạn làm chủ một công ty, bạn mua một căn nhà, bạn nghĩ rằng công ty đó, căn nhà đó là của bạn, là một phần cái tôi của bạn, một phần bản ngã của bạn.

Xây dựng và duy trì: Những gì mà bản ngã kiểm soát, nó sẽ luôn muốn bảo vệ và giữ vững sự kiểm soát đó và thậm chí nó còn muốn bành trướng hơn. Bản chất của “bản ngã” hay “cái tôi” thực chất chỉ là giả tạo và hư cấu, để luôn giữ được cảm giác mình ngày càng lớn mạnh và chân thực hơn thì bản ngã luôn luôn muốn kiểm soát được càng nhiều thứ càng tốt. Đó cũng chính là lý do mà sự ham muốn về tiền bạc, vật chất và quyền lực trong mỗi con người ngày càng lớn, khi đó chúng ta sẽ có cảm giác như mình kiểm soát được mọi thứ. Và đương nhiên, khi mất kiểm soát cũng đồng nghĩa với cảm giác chết chóc của bản ngã.

Ví dụ: Bạn mất đi một tài sản có giá trị hay chia tay với người yêu, bạn cảm thấy buồn bã, trống rỗng, bạn luôn muốn cố gắng tìm lại tài sản đó hay tìm cách để người yêu quay trở về. Bản ngã của bạn có thể làm tất cả để xây dựng và duy trì sự kiểm soát của mình, cũng như để duy trì chính bản thân nó.

Phản chiếu: Cũng giống như việc bạn không thể nhìn thấy gương mặt của chính mình nếu như không có một tấm gương phản chiếu, và bản ngã cũng vậy. Nõ sẽ không thể tự đánh giá hay nhìn nhận về chính bản thân nó nếu như không có sự phản chiếu. Chính vì thế mà bản ngã đã tạo ra thêm nhiều bản ngã khác, những cá thể riêng lẻ khác. Qua sự phản chiếu của nhiều bản ngã khác nó sẽ có thể tự đánh giá mình. Hay nói cách khác dựa vào con mắt và nhận xét của người khác bạn có thể tự nhìn thấu bản thân.

Ví dụ: Bạn sẽ không thể biết được ngoại hình của bạn là đẹp hay xấu, nếu như không có một người khác cho bạn nhận xét mà người đó cảm nhận. Mặc dù bạn có thể tự cảm nhận được là mình đẹp, nhưng với những người khác có thể họ sẽ có nhận định và đánh giá khác, chính vì vậy mà bạn cũng cần phải lắng nghe và tiếp thu.

Làm sao để vượt qua cái tôi cá nhân để sống thật với chính mình?

Học cách chấp nhận sự thật: Bạn hãy học cách chấp nhận sự thật, cách kiềm chế bản thân và hãy thử cảm nhận những điều mà bạn sẽ nhận được. Khi gặp những điều không may mắn hoặc không như mong đợi, đừng vội đổ lỗi cho số phận. Nếu bạn là người luôn tin vào số phận qua những đường chỉ tay thì hãy nhớ rằng những đường chỉ tay này đang nằm trong lòng bàn tay của chính bạn. Hãy cố gắng tìm động lực để bản thân dựa vào đó phát triển mỗi ngày, vượt qua bản ngã của chính mình.

Học cách chấp nhận sự thật để vượt qua bản ngã của chính mình

Chẳng có bất kỳ một số phận nào được vạch ra sẵn và đợi bạn bước đến cả. Hãy bỏ ngay những câu nói cửa miệng hay suy nghĩ như “tất cả là do số phận” hay “số mình thật khổ”… Bởi số phận của bạn do chính bạn quyết định, số phận của bạn thành công hay thất bại tất cả đều dựa vào sự cố gắng thực tế của chính bạn. Hãy cố gắng vượt qua bản ngã của chính mình bằng cách tự tạo số phận riêng cho bạn.

Hướng tới thực tại: Hãy hướng tới thực tại và tập trung toàn bộ sức lực, sự cố gắng để thực tại tốt đẹp nhất bởi hiện tại mới là điều quan trọng. Đừng quá tạo ra cho mình những ảo tưởng về tương lai hay cố chấp nghĩ về quá khứ. Để vượt qua mọi thử thách bạn hãy biết cách tận hưởng thực tại và cố gắng bằng sức lực của mình.

Hiểu rằng mình khác biệt và là duy nhất: Bạn hãy suy nghĩ rằng bạn khi được sinh ra đã là khác biệt và độc nhất. Vì vậy bạn không cần phải so sánh bản thân mình với bất kỳ ai trên bất kỳ phương diện nào. Sự so sánh sẽ không giúp bạn tốt lên mà chỉ khiến cái tôi của bạn ngày càng lớn dần hơn thôi.

—

Hành trình trưởng thành, hành trình đi tìm chính mình hay hành trình vượt qua bản ngã, tất cả đều đầy khó khăn và thử thách. Mỗi người chúng ta cần phải kiên cường để bước đi trên chính con đường của mình. Pandos chúc bạn mỗi ngày một mạnh mẽ, mỗi ngày thêm ý chí để vượt qua chính mình, phát triển bản thân thật tốt nhé! Đừng quên theo dõi blog của chúng tôi để đọc thêm nhiều bài viết ý nghĩa nha!